NA TEATRALNYCH DESKACH

„Siła przyzwyczajenia – Cyrk egzystencjalny”, Thomas Bernhard

Teatr im. A. Mickiewicza w Częstochowie, koprodukcja z Teatrem Atelier w Sopocie, 29 listopada, 19.00, 1h 40 min., Gdański Teatr Szekspirowski, bilety: 30 – 60 zł
Ile poświęci prawdziwy artysta, by stworzyć dzieło na miarę „wszystkich belzebubów świata”? Wystarczy tylko chcieć. Ćwiczyć! Ćwiczyć! Ćwiczyć! Aż do śmierci. Caribaldi, nad którym wisi faustowskie przekleństwo, by dotknąć istoty tworzenia – poświęci wszystko. Bez wątpienia, wszystkich! Zaślepiony swoją wizją „dzieła perfekcyjnego” najokrutniej katuje swoich artystów, odzierając ich z ludzkiej godności.

„Mróz” („Frost”), Thomas Bernhard

Debiutancka powieść Thomasa Bernharda to historia 27 dni spędzonych w wiosce Weng przez bezimiennego narratora, studenta medycyny. Celem jego misji jest obserwacja pogrążonego w rozpaczy malarza Straucha. Powieść, która zapowiada wiele późniejszych dokonań Bernharda, wypełniają ponure obrazy zmrożonego krajobrazu i obłąkańcze monologi malarza.
Reżyserka Sabine Mitterecker z sukcesem zaadaptowała tę 334 stronicową powieść na teatralną scenę. W długim, kremowym, wełnianym płaszczu Czechowowskiego wiejskiego lekarza, Andreas Patton opowiada historię egzystencjalnych lęków życia na prowincji w scenerii szklanej windy i betonowych ścian. Przy akompaniamencie pełnych niuansów kompozycji Wolfganga Musila słyszymy głos Pattona nawet wtedy, gdy on sam jest nieobecny. Mitterecker proponuje surowe, ale fascynujące teatralne doświadczenie.

„Rechnitz. Opera – Anioł Zagłady”, Elfriede Jelinek

„Oto, jak kończy się świat. Nie z hukiem, lecz ze skomleniem.”
Elfriede Jelinek, Rechnitz (Anioł Zagłady)

Według zeznań świadków, podczas przyjęcia na zamku baronowej Margit von Batthyány w austriackiej miejscowości Rechnitz w marcu 1945 roku, oficerowie lokalnego SS i Gestapo wzięli udział w masakrze dwustu żydowskich przymusowych robotników. Zbiorowej mogiły zamordowanych nigdy nie odnaleziono, a opieszale prowadzone śledztwo umożliwiło ucieczkę głównym oprawcom. Dramat Jelinek rozpisany jest na głosy pięciu Posłańców, którzy przedstawiają własne wersje wydarzeń. Spektakl nie jest rekonstrukcją tego, co stało się w Rechnitz, ale próbą zrozumienia mechanizmów działania zbiorowej pamięci. Tematem jest język jako instrument manipulacji, kłamstw i przemocy. To także opowieść o najnowszej historii Europy i europejskiej tożsamości, której częścią jest doświadczenie wojny i Holokaustu.

Po spektaklu spotkanie z twórcami, które poprowadzi Monika Muskała.

“Models of reality”, Liquid Loft

Liquid Loft zebrało pokaźną kolekcję nagrań dźwiękowych, prezentujących gwary, dialekty i lokalne języki Europy. Używając różnych technik fonetyczno – rytmicznych, zbiór ten został przetworzony na język tańca. Wykorzystana w spektaklu mutacja dźwięków kreuje wyobrażoną przestrzeń – w jej centrum znajduje się ludzkie ciało, które, wg Michela Foucault: „jest najważniejszym przedmiotem obróbki przez procesy władzy”.

Liquid Loft to austriacka grupa performatywna ciesząca się światowym uznaniem. Założona w 2005 roku przez choreografa i tancerza Chrisa Haringa wspólnie z muzykiem Andreasem Bergerem, tancerką Stephanie Cumming i dramaturgiem Thomasem Jelinkiem. W swoich spektaklach i instalacjach Liquid Loft sytuuje taniec współczesny w kontekście innych współczesnych form, tworząc za każdym razem wielowymiarowe dzieła sztuki. Unikalny język metafor, oryginalne rozwiązania akustyczne oraz profesjonalizm w tworzeniu tańca przyniosły grupie międzynarodowe uznanie, które zaowocowało m.in. nagrodą Złotego Lwa za Najlepszy Występ na Biennale w Wenecji w 2008 roku.

WOKÓŁ LITERATURY

Thomas Bernhard po polsku – spotkanie literackie Z tłumaczką Sławą Lisiecką rozmawia Adam Lipszyc

Bernhard jest dziś w Polsce pisarzem nieźle rozpoznanym. Na polski przełożono wszystkie jego powieści, szereg nowel i większość jego najistotniejszych utworów dramatycznych. Nadszedł czas pogłębionej lektury tego niezwykłego dzieła, która nie sprowadzałaby go do kilku wyświechtanych frazesów. Dyskusja dotyczyć będzie takich właśnie, niewydeptanych dróg interpretacji. Okazją do spotkania będzie publikacja polskiego przekładu trzech „dramoletek” Bernharda (wyd. Od Do, tł. Sława Lisiecka) i planowane wznowienie jego debiutanckiej powieści „Mróz” (Czytelnik, luty 2020, tł. Sławomir Błaut).

Literatura austriacka na kozetce

Rozmowa z Adamem Lipszycem i Ewą Modzelewską-Kossowską, prowadzenie: dr Monika Żółkoś

Przynajmniej od czasu Roberta Musila literatura austriacka znana jest z radykalnego spojrzenia na relacje międzyludzkie, świat społeczno-polityczny oraz zafałszowania i pułapki ukryte w samym medium języka. To spojrzenie wchodzi w fascynującą interferencję z perspektywą krytyczną, która również wywodzi się z Austrii, a mianowicie z teorią psychoanalityczną. Dyskusja dotyczyć będzie tego nader owocnego, choć czasem wysoce nieoczywistego spotkania literatury austriackiej z dziedzictwem Zygmunta Freuda.

„Claus Peymann opuszcza Bochum i jako dyrektor Burgtheater udaje się do Wiednia”

Thomas Bernhard, czytanie performatywne, reżyseria: Piotr Biedroń

„W naszym czytaniu jednej z trzech ostatnio przetłumaczonych dramoletek Thomasa Bernharda nie staramy się narzucić własnej interpretacji sztuki autora, a jedynie próbujemy wydobyć sensy i problemy w niej zawarte. Głównym bohaterem jest dla nas tekst i nie chcemy go w żaden sposób naruszyć” – mówi reżyser Piotr Biedroń.
Naszym celem jest wydobycie – przy pomocy środków aktorskich – komicznej sytuacji, w jakiej znajduje się teatr, aktorzy, dramaturdzy, reżyserzy, dyrektorzy i krytycy.

Komizm? Tak, ale czy przez prześmieszne dialogi nie dobijamy się do diagnozy austriackiego teatru i Austrii? A może także i polskiego teatru? Być może, bo teatr wszędzie jest polem walki – walki o sztukę i o tworzenie teatru. Zabrzmi to banalnie, ale nie chcemy dawać odpowiedzi, chcemy bawić tym tekstem, a pytania zrodzą się same.

WIECZÓR POEZJI AUSTRIACKIEJ

Spotkanie literackie i czytanie poezji w wykonaniu Krzysztofa Gordona, z wprowadzeniem prof. Stefana H. Kaszyńskiego

Współczesna poezja austriacka, to poezja od końca wojny po czasy nam najbliższe. Po katastrofie wojennej, w której Austria była równocześnie ofiarą i współuczestnikiem, to właśnie literaturze, a początkowo szczególnie poezji, przypadła rola budowania nowej tożsamości. Trzeba było rozliczyć się z traumą drugiej w XX wieku katastrofy austriackiej. Do tego rozrachunku włączyli się zarówno poeci starszej generacji, w tym powracający do ojczyzny emigranci, jak i młodsi, którzy wracali z pól bitewnych i alianckiej niewoli. Jedni żyli przeszłością, drudzy odcinali się od niej zdecydowanie, stąd nurt poezji tradycyjnej i progresywnej, w tym eksperymentalnej i krytycznej. Stąd surrealizm i poezja konkretna, i potem poezja zdecydowanie krytyczna. Główne postaci to Busta, Lavant czy Ausländer z jednej strony i Paul Celan, Ingeborg Bachmann z drugiej. Nurt eksperymentalny reprezentowali Ernst Jandl, poeci Wiener Gruppe, głównie Artmann i Rühm oraz poeci Grazer Gruppe, przede wszystkim Peter Handke. Radykalny przełom nastąpił w późnych latach 70., kiedy na scenę weszli bezkompromisowi krytycy establishmentu i moralnego, językowego i politycznego zakłamania – w tym Thomas Bernhard, Elfriede Jelinek i Peter Turrini. Koniec stulecia i pierwsze lata XXI wieku to okres estetycznej i poglądowej nie stabilizacji. Tu wyróżnił się m.in. Franzobel, ale też kilka poetek nowej generacji, w tym Bettina Balaka i Sabine Gruber. Równocześnie notuje się napływ migrantów i tu mieści się nurt poezji Semira Insayifa. We wszystkich tych nurtach przewijają się tematy odwieczne, jak: miłość, wiara, strach, śmierć i niewiara w moc języka.

KINO AUSTRIACKIE

„Biała wstążka”, 2009

Dzieło wybitnego reżysera Michaela Hanekego („Funny Games”, „Ukryte”, „Pianistka”). Zdobywca kilkunastu prestiżowych nagród filmowych, takich jak: Złota Palma na MFF w Cannes 2009, Złoty Glob, BAFTA, Cezar. Nominowany do Oscara 2010 w dwóch kategoriach (najlepszy film nieanglojęzyczny i najlepsze zdjęcia).

Na rok przed I wojną światową seria niewyjaśnionych wydarzeń zakłóca spokojne życie na jednej z niemieckich wsi. W tej społeczności jasny podział na dobro i zło, i wiara w Boga, który za dobro wynagradza, a za zło karze, jest podstawą wychowania.
„Haneke znęca się i nad postaciami, i nad widzami. Cierpienie nie jest u niego przedmiotem opisu, ale narzędziem pracy: ten mistrz nie rzeźbi dłutem, tylko nim kłuje.[…]”.

„Jesteśmy waszymi przyjaciółmi”, 2014,

Poruszający przykład współczesnej filmowej odysei, w której Hubert Sauper, nominowany do Oscara za głośny „Koszmar Darwina”, relacjonuje powstanie najmłodszego państwa świata – Sudanu Południowego.
Sauper wyrusza w podróż do Afryki z Francji małym samolotem. Patrzy na Afrykę z lotu ptaka, rejestrując kamerą bezgraniczne połacie ziemi, w której piękno i dziewiczość mieszają się z przerażającą biedą, wojnami i szaleńczymi etnicznymi rzeziami ludzi, a dziecięce zabawy kontrastują z przeczuciem nadchodzącej apokalipsy. Film dostarcza szokującego, głębokiego wglądu nie tylko w prawdziwy obraz drugiego co do wielkości kontynentu świata, lecz przede wszystkim we współczesny kolonializm. Pełen wizualnych metafor film jest elektryzującą konfrontacją nie tylko z zapadającymi głęboko w pamięć obrazami, lecz przede wszystkim z nami – białymi, mieszkańcami zachodniej cywilizacji, którzy od lat rozgrywają tu własne partykularne interesy, są odpowiedzialni za krwawe polityczne konflikty i wojny, i nadal traktują Afrykę z poczuciem wyższości i pogardy.

„Chwała dziwkom”, 2011,

Trzy kraje, trzy języki, trzy religie świata i jedna, najstarsza, profesja – prostytucja. W Tajlandii prostytutki czekają na klientów za szklanymi weneckimi lustrami, w których zalotnie przeglądają się, nie widząc, kto je ogląda. W Bangladeszu mężczyźni udają się do brudnych slumsów, gdzie kobiety lekkich obyczajów realizują ich seksualne marzenia. Z kolei w Meksyku prostytutki modlą się do Świętej Pani. „Chwała dziwkom”, to trzecia część filmowej trylogii Michaela Glawoggera, poświęcona globalizacji oraz relacji człowieka i środowiska. Film zachwyca jakością zdjęć, jak również nastrojową ścieżką dźwiękową, zawierającą utwory w wykonaniu m.in. PJ Harvey i CocoRosie.

„Raj – miłość”, 2012

Pierwsza część filmowej trylogii Ulricha Seidla nawiązująca do cnót chrześcijańskich (miłości, wiary, oraz nadziei). Opowieść o fałszywych rajach na ziemi dających złudzenie wiecznej szczęśliwości.
Teresa, pięćdziesięciolatka z Europy, jedzie na wakacje do kenijskiego kurortu, mając nadzieję na przeżycie erotycznej przygody. Rzeczywistość okazuje się jednak daleka od rajskiego ideału.
„Stosunkami Europejczyków i Kenijczyków rządzi zasada symetrii – pierwsi korzystają z biedy i desperacji autochtonów, ale drudzy nie pozostają dłużni w cynicznym spieniężaniu poczucia niskiej wartości i osamotnienia.” – pisze o tym filmie Ludwika Mastalerz w Dwutygodniku.

Wystawa PHOTO GRAZ SELECTION III

Prezentacja międzynarodowych projektów dwudziestu artystek i artystów profesjonalnej, akademickiej oraz amatorskiej sceny fotograficznej Styrii (zwanej zielonym sercem Austrii). Wybrane prace dotyczą aktualnych tematów i kwestii społecznych, związanych z kulturą, tożsamością, religią i polityką. Fotografie obrazują procesy ścierania się miasta i natury, zwracają uwagę na współistnienie różnych stanów emocjonalnych i stawiają pytania o postrzeganie rzeczywistości.
Artyści i artystki: Jörg Auzinger, René Böhmer, Kati Bruder, Lena Feitl, Julia Gaisbacher, Klaus-Dieter Hartl, Anna Jocham, Kevin Kolland, Maryam Mohammadi, Ulrike Neubauer, Gerburg Neunteufl, Pipina Schickaneder, Renate Otte, Franz Pacher, Lydia Reinprecht, Werner Schimpl, Maria Schnabl, Lisa Schoger, Niki Schreinlechner, Elisa Wüntscher, Larissa Zauser

WINNYM SZLAKIEM

EKOLOGIA I NATURA AUSTRIACKIEGO WINA

Spotkanie dotyczące austriackich tradycji winiarskich, połączone z degustacją przygotowała firma Zielone Butelki – importer i dystrybutor win organicznych i biodynamicznych. Przedstawiciele firmy opowiedzą o ekologicznych metodach wytwarzania tego szlachetnego trunku i o tym, czym jest wino organiczne. Zaprezentują sprowadzane przez siebie wina ekologiczne – także wegańskie i wina bez siarczynów – m. in.: z dwóch austriackich winnic: Weingut Bauer i Weingut Haider.
Winnica Christopha Bauera dostarcza organiczne wina rzemieślnicze o wyraźnej różnorodności i charakterze każdego rocznika. Winnica, znajdująca się w Pulkautal w regionie Weinviertel przy granicy z Czechami, obejmuje ok. 20 hektarów winorośli szczepów białych (Welschriesling, Grüner Veltliner, Grauer Burgunder) oraz czerwonych (Zweigelt, Pinot Noir).
Winnica Haider znajduje się w najbardziej nasłonecznionym regionie Austrii, nad jeziorem Nezyderskim, gdzie od czterech pokoleń rodzina Haiderów produkuje wina najwyższej jakości (Siebenmahd, Weissee, Hofacker i Neubruch), certyfikowane organicznie oraz biodynamicznie.

MUZYCZNE IMPRESJE

Koncert
KLAUS PAIER & ASJA VALCIC

To jeden z najbardziej ekscytujących europejskich duetów jazzowych! Różnorodność barw akordeonu i wiolonczeli pozytywnie zaskakuje, natomiast muzycy to prawdziwi wirtuozi improwizacji – oszczędnej i porywającej jednocześnie. Każdy, kto chociaż raz usłyszał muzykę tworzoną przez Klausa Paiera i Asję Valcic, nie ma najmniejszych wątpliwości, że akordeon i wiolonczela to idealny zestaw instrumentów dla jazzowego duetu. Oczywiście, pod warunkiem, że tworzy go dwójka tak wyśmienitych wirtuozów jak Paier i Valcic.

Tydzień Austriacki odbędzie się w dniach 29 listopada – 7 grudnia 2019 roku w ramach cyklu Teatry Europy i Świata, organizowanego przez Gdański Teatr Szekspirowski i Fundację Theatrum Gedanense. Współorganizatorem Tygodnia Austriackiego jest Austriackie Forum Kultury.

Szczegółowy program na stronie Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego.