Austriart

  • Literatura
  • Muzyka
  • Film
  • Teatr
  • Sztuki piękne
  • Filozofia
  • Recenzje
  • Wywiady

Bądź z nami na bieżąco!

Najnowsze artykuły

  • Tadeusz Rittner | Moje życie 20 kwietnia 2021
  • Chwila mrocznych odczuć [Peter Handke „Godzina prawdziwych odczuć”] 30 stycznia 2020
  • Świat jest słabszy od wiersza [Wiersze Ericha Frieda] 15 stycznia 2020

Austriart

  • Literatura
  • Muzyka
  • Film
  • Teatr
  • Sztuki piękne
  • Filozofia
  • Recenzje
  • Wywiady
Literatura, Recenzje,

z drogi, język jedzie [„Używam, więc jestem” Elfriede Gerstl | Recenzja]

by Natalia Brzozowska18 kwietnia 2019no comment

Rzadko na polskim rynku wydawniczym pojawiają się tomiki poetyckie austriackich autorów. Dzięki serii „Śpiewać to być. Współcześni poeci austriaccy znani i nieznani” pod redakcją Ryszarda Wojnakowskiego dostajemy do rąk tom wierszy nieszablonowej postaci – Elfriede Gerstl.

Wiedeńska kawiarnia. W nieznanej nigdzie indziej w takiej skali i znaczeniu instytucji kolekcjonowania wspomnień, historyjek, anegdotek, jak również wielkich opowieści budzi się miasto. Ich najdoskonalszą, bo naznaczoną krotochwilą formę uwieczniała w swoich „reporterskich wierszach” Elfriede Gerstl – zapomniana, tworząca na marginesie literackiego świata austriacka autorka esejów i liryki.

portret używam, więc jestem

Elfriede Gerstl | fot. Didi Sattmann / Imagno / picturedesk.com

Używam więc jestem | Ich gebrauche also bin ich to bardzo osobisty komentarz o zawrotnym tempie rzeczywistości, rozpasaniu obyczajowym, zagubieniu czasowym, w końcu o własnym ja. Gerstl urasta do rangi powiernika zbiorowej pamięci kulturowej – jej radykalnego rozwarstwienia, pamięci pozbawionej pierwiastka świętości. Austriaczka wgryza się w rozszarpane struktury społeczne i przestrzenne, nie mami słodkością metafor i subtelnością porównań. Siebie wplątuje ukradkiem, ale bynajmniej nie robi tego mimowolnie i bez głębszej refleksji.

Reporterska wręcz oszczędność wypowiedzi i poufały komentarz odautorski sprawiają, że jej twórczość liryczną trudno zaklasyfikować do klasycznie rozumianej poezji. Struktura wiersza przypomina niekiedy w pośpiechu trzaskane zdjęcia – ich kadry łączą się w miejski, osobisty i ponadczasowy kolaż. Wyraźne są atrybuty poezji eksperymentalnej; autorka wszak współpracowała z Grupą Wiedeńską i Grazer Gruppe, nic więc dziwnego, że wrażliwość jej wyobraźni kształtowała nowa fala ekspresji twórczej, potrzeba objęcia nieskrępowanym ramieniem tych przypisanych, jak również odkrytych i zawłaszczonych atrybutów wyobraźni.

Rozłożyć język na części pierwsze, rozbić siebie wobec języka – Gerstl sławi jego autonomię, nie ląduje jednak na dalekich peryferiach zabiegów lingwistycznych. Nie wykrzacza logiki i semantyki. Z drwiną porusza się po opowieściach o naszych, bądź co bądź, nieudolnych i szaleńczych próbach zdefiniowania rzeczywistości: substytuowanej w niemożliwych do osiągnięcia wymiarach własnego zatracania. Zmierzyć się ze światem, zużyć język jak T-shirt, wymieszać go jak witaminę b w szklance beaujolais, na kawiarnianych serwetkach składować cierpienia (radości) kolekcjonera.

okładka używam, więc jestem

Elfriede Gerstl ‚Używam więc jestem” | Ich gebrauche also bin ich” (2018) | wyd. Austeria | tłum. Ryszard Wojnakowski

Kawiarnia. To ona jest oknem na zewnątrz – „przejściem do innego świata, gdzie to co dalekie przekształca się w poezję, […] otwiera drogę w wymarzone dale”. Gerstl jednak, w kontrze do lirycznych uniesień, powodowana wszak wewnętrznymi wzburzeniami, a nie wykalkulowaną statystyką białych rymów, stawia krok w siebie przykrywając całość środków i wydarzeń cierpkim woalem (w silnie zwróconym ku sobie ja), ale mimo wszystko dającym otuchę „melancholijnej pajęczyny”. „Tym, co nienazwane”, „tym, które boli” ustanawia swą autonomię wyrazu.

Tnie rzeczywistość zgryźliwymi, buńczucznymi wersami; jest w swoich niekiedy moralizatorskich przytyczkach lekka jak ptak, w którego skrzydłach przeglądają się zawieruszone chmury. Czego oczekuje od wiersza? Współ-oddychania, puszczania się z nimi jak z kochankiem, podążania za nim jak za kotem: pełnego oddania i złączenia. Szczera jak dziecko, a więc w swej szczerości niekiedy tak nawinie czysta, maszerująca obok pochodu tych, co niosą się rozpalonymi głowami / trąby powietrzne w ich wnętrzu / grzęzną w wacie głupoty / kto upadnie po części już wygrał / pierwszy nieprzytomny / jest zwycięzcą wieczoru. Raz z przymrużeniem oka, raz sokolim spojrzeniem przygląda się „spóźnionym przesytom” teraźniejszości.

Nie krępuje ją romantyczność serca, nie maluje metafor, w świecie porusza się nie idącym na kompromisy rytmem, ale jedno miejsce nadaje jej „scenkom rodzajowym” z pogranicza liryki i reportażu ustanawiającego brzmienia: rozmowa. Samotna lub walcząca w szermierkach słownych. Kontestująca, ale nie odrzucająca. Wymówiona, nierzadko zasłyszana. Komunia zdań, które muszą wyrwać ją z porannego ciała. W ślad za Gerstl nie wracać do zastygłej skóry, w drzwiach ciągle otwartych za długo już siedzę / ale dokąd pójdę / przecież nie do siebie, gdzie życiodajna drwina ustępuje biegowi świata: bieg świata tak czy owak jest zły / i nie da się go zmienić wierszowaniem.

„Ostre jak brzytwa eseje, uważajcie, żebyście się nie skaleczyli!” – powtarzała o twórczości Austriaczki jej przyjaciółka Elfriede Jelinek. Nie inaczej kąsa Gerstl w używaniu linijek wiersza. Drobniutka, z nonszalanckim bon tonem była niewątpliwym kolorytem naddunajskiej metropolii. W pamięci najbliższych na zawsze pozostanie szkatułką słów, tak mało dziś obecnych, niewymuszonych witzów. Zdecydowała już dawno – czytamy we wstępie Matthiasa Fallensteina do wydanego zbioru – od światła, w którym pławi się sława, przyjemniejsza jest swobodna rozmowa z przyjaciółmi. Tylko i aż.


Dwujęzyczny tom wybranych wierszy Elfriede Gerstl Używam, więc jestem | Ich gebrauche, also bin ich ukazał się w serii „Śpiewać to być. Współcześni poeci austriaccy znani i nieznani” nakładem Wydawnictwa Austeria. Za przekład odpowiedzialny jest Ryszard Wojnakowski.


ELFRIEDE GERSTL (1932–2009) – późne odkrycie liryki austriackiej. Z powodu żydowskiego pochodzenia ukrywała się w Wiedniu przez całą wojnę. Studiów medycznych i psychologicznych nie skończyła. W latach 60. ubiegłego wieku mieszkała na przemian w Berlinie i Wiedniu. Współpracowała z Grupą Wiedeńską, potem ze środowiskiem autorów w Grazu (GAV). Symbol wiedeńskiej kawiarni literackiej. Do śmierci związana przyjaźnią z Elfriede Jelinek.

Najważniejszym jej utworem prozatorskim jest tom Spielräume; pisała też eseje i słuchowiska. Poezję bardzo rzadko wydawała osobno, przeważnie łączyła w jednym tomie różne gatunki literackie. Na minimalistyczną modłę bacznie obserwowała życie społeczne, chętnie skupiała się na tematyce feministycznej. Z zapałem i przekonaniem przeprowadzała eksperymenty językowe, podzielając sceptycyzm Wittgensteina co do „wypowiadalności świata”. Gerstl była niepowtarzalną, genialną kolekcjonerką używanej garderoby, ale także słów i pojęć. Niezrównanemu poczuciu humoru towarzyszyły autoironia, zaangażowanie społeczne, lecz i melancholia. [opis wydawcy]

elfriede gerstlelfriede jelinekfeminizmkawiarnia wiedeńskaliteratura austriackapoezja austriackaużywam więc jestem
Poprzednie

Richard Oswald i Sherlock Holmes [„Pies Baskerville’ów”]

5 kwietnia 2019
Następne

Błądząc, posuwamy się naprzód [Musil, tło i postać]

25 kwietnia 2019

Natalia Brzozowska

Pomysłodawca i redaktor naczelna magazynu AUSTRIART.PL.

Odpowiedz Anuluj pisanie odpowiedzi

Bądź z nami na bieżąco!

Zainstagramuj się!

Instagram post 2285847955801296003_13484373947 🐥 #zostańwdomu Przesyłamy Wam najserdeczniejsze życzenia spokoju i zdrowia na te Święta! Obyśmy już wkrótce mogli dumać na zielonej trawce jak ci zakochani z pocztówki 🌼

#wielkanoc2020 #easter2020 #ostern2020 #austriartpl #loveaustria #stayhome #bleibzuhause #familytime #relaxtime
Instagram post 2274016222709735075_13484373947 #zostańwdomu #bleibzuhause 
How are you, guys? We're diving into Daniel Kehlmann's novel "Die Vermessung der Welt" 🤓 Any extra reading suggestions? Share it with us!

#readingtime📚 #austriartpl #literaturaaustriacka #bookworm #bookstagrampl #czytambolubie #staysafe #readinggoodies #książkoholik #loveaustria
Instagram post 2269993397166442036_13484373947 📘 Pani Justyna Sobolewska @sobolewskaj dziś wspomina Rilkego. My Światowy Dzień Poezji chcemy uczcić wierszem Else Lasker-Schüler. Niech da nam wytchnienie.

World Poetry Day 2020. Else Lasker-Schüler translated by Wanda Markowska. Give us a rest ❤ #currentlyreading

#poetryoftheday #elselaskerschüler #poem #wierszempisane #dzieńpoezji #czytamcodziennie #kochamypoezję #womanpoetry #womanpower #kobietypiszą #gedichtdestages #deutschegedichte #austriartpl #classicpoetry #worldpoetryday
Instagram post 2261748977057073683_13484373947 Drodzy czytelnicy, krótka informacja: książka znaleziona na jednym z mokotowskich śmietników, gdzieś między plastikiem a bioodpadami. Spacerujcie uważnie 😊 "FRANZ KAFKA. KOSZMAR ROZUMU" Ernsta Pawla. ❤

#franzkafka #garbage #booklovers #bookstagrampl #bookworm #czytambolubie #proza #wielcypisarze #bestwriters #bestfindings
Instagram post 2250334328549870967_13484373947 Oto i on. Znaleziony na Wielkim Antykwariacie Warszawskim w @kinoiluzjon. Wolfgang Georg Fischer. Dobra niedziela z serią "Nike" 👈 @wydawnictwoczytelnik

#wgfischer #bookstagrampl #bookworm #literaturaaustriacka #bestbooks #czytamy2020 #fleamerket #bookmarket #usedbooks #czytelnik
Instagram post 2249407981229149438_13484373947 📘 Claudio Magrisa przedstawiać nie trzeba. Habsburgów również. Czym jest mit wyjaśniać nie trzeba. Co jednak, gdy powyższe elementy złożymy w jedną całość? 〰️ "Mit Habsburski" jest przede wszystkim historią owej miłości do porządku i zatrzymuje się, być może z przesadą dyskrecją, na progu odkrycia chaosu. [...] Mit błyszczy tylko wtedy, kiedy ulega demistyfikacji jego urok rodem z kartonowych dekoracji. 〰️ Tymi słowami Claudio Magris wprowadza czytelnika do trzeciego wydania książki "Mit Habsburski w literaturze austriackiej moderny" - tomu, którym i my właśnie możemy się cieszyć. Swój debiut dzieło miało w 1963 roku. Jak wygląda austriackie "zawieszenie w powietrzu" sprzed 57 laty? Czy tezy Magrisa przetrwały próbę czasu?

Już w najbliższy czwartek, 27 lutego o godz. 18 w Austriackim Forum Kultury, spróbujemy wszyscy na to pytanie odpowiedzieć. @afkwaw

Nasz "Mit..." na tle plakatu Jakuba Zasady (2019) 😍

#claudiomagris #mithabsburski #bookstagrampl #bookworm #czytanietopasja #afkwaw #austriartpl #spotkanieliterackie #weekendvibes #czytamy2020
Więcej i więcej... Śledź nas na Insta!

Najnowsze artykuły

  • Tadeusz Rittner | Moje życie

    Tadeusz Rittner | Moje życie

    20 kwietnia 2021
  • Chwila mrocznych odczuć [Peter Handke „Godzina prawdziwych odczuć”]

    Chwila mrocznych odczuć [Peter Handke „Godzina prawdziwych odczuć”]

    30 stycznia 2020
  • Świat jest słabszy od wiersza [Wiersze Ericha Frieda]

    Świat jest słabszy od wiersza [Wiersze Ericha Frieda]

    15 stycznia 2020
  • Antoni Wit wraca do Mahlera

    Antoni Wit wraca do Mahlera

    20 grudnia 2019
  • Król tańczy [Kaiser Maximilian I – Lieder, Chansons, Tänze | PER-SONAT Recenzja]

    Król tańczy [Kaiser Maximilian I – Lieder, Chansons, Tänze | PER-SONAT Recenzja]

    7 grudnia 2019
  • Peter Handke | Odczyt noblowski [ANGIELSKI]

    Peter Handke | Odczyt noblowski [ANGIELSKI]

    7 grudnia 2019
  • Peter Handke | Odczyt noblowski [NIEMIECKI]

    Peter Handke | Odczyt noblowski [NIEMIECKI]

    7 grudnia 2019
  • Nieszczęście po austriacku [Peter Handke „Krótki list na długie pożegnanie”]

    Nieszczęście po austriacku [Peter Handke „Krótki list na długie pożegnanie”]

    4 grudnia 2019
  • Młodzieńczy Mozart [Recenzja Mozart Jurowski]

    Młodzieńczy Mozart [Recenzja Mozart Jurowski]

    2 grudnia 2019
  • Anton Bruckner w drodze na Monsalvat [Recenzja Bruckner/Wagner Andrisa Nelsonsa]

    Anton Bruckner w drodze na Monsalvat [Recenzja Bruckner/Wagner Andrisa Nelsonsa]

    29 listopada 2019

Tagi

3 tage in quiberon austriacka kinematografia austriackie forum kultury austriacki jazz beethoven dramaturgia austriacka elfriede jelinek etiuda&anima festiwal nowe horyzonty filharmonia narodowa film austriacki film dokumentalny franz kafka georg trakl gustav mahler heldenplatz horyzonty trakla joseph haydn kinematografia austriacka kino austriackie kino europejskie literatura austriacka literatura XXI wieku literatura XX wieku michael haneke muzyka austriacka muzyka klasyczna narodowy instytut fryderyka chopina noc trakla peter turrini plac bohaterów poezja austriacka rechnitz ruth beckermann styx teatr austriacki teatr jaracza w łodzi thomas bernhard walc waldheima waldheims walzer warszawski festiwal filmowy western wolfgang amadeusz mozart zielone kłamstwa z miłości
  • O NAS
  • Redakcja
  • Call for papers
  • Kontakt

© 2019 AUSTRIART. Wszelkie prawa zastrzeżone. Wykorzystywanie materiałów wymaga zgody redakcji.